Trong bầu không gian tĩnh lặng của đêm muộn, tôi lại hay trầm tư chiêm nghiệm về việc làm sao mà một lời dạy từ tận mấy nghìn năm trước, kinh qua bao dâu bể của thời gian, mà hiện tại vẫn còn nguyên vẹn trong tầm tay chúng ta. Đã có lúc tôi từng hình dung "Kho Tàng Pháp Bảo" là một khái niệm vô cùng vĩ mô, kiểu như một cái thư viện khổng lồ chứa đầy kinh sách cổ hay những bản số hóa hiện đại. Tuy nhiên, thực tế tôi lại thấy nó tương đồng với một chiếc mỏ neo tâm linh. Một yếu tố giúp bảo vệ tâm hồn khỏi sự lôi kéo theo mấy cái trào lưu hay những cách giải thích "tiện lợi" của thời đại bây giờ.
Nếu một mai cái kho tàng quý giá đó không còn nữa —không có Tam Tạng Pāḷi, rồi mấy bản Chú giải, Phụ chú giải mà các bậc tiền bối đã dày công giữ gìn— thì chắc chắn giáo pháp ngày nay đã thoái hóa thành một thứ triết lý tâm linh không thuần khiết. Con người thường có tâm lý muốn biến mọi giáo lý trở nên "nhẹ nhàng" hơn, phù hợp với lối sống nhanh bây giờ, nhưng chính cái sự "đơn giản hóa" đó đôi khi lại làm mất đi cái chất thật của Chánh Pháp. Giáo pháp chân chính không tiêu vong trong một sớm một chiều. Thay vào đó, nó sẽ nhạt nhòa và suy yếu dần theo thời gian, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Có những lúc ngồi lật mấy trang kinh, mình thấy hơi sợ cái trách nhiệm của việc "giữ gìn". Vấn đề không nằm ở việc bảo quản sách vở khỏi hư hại hay bụi bặm, mà chính là duy trì các tiêu chuẩn đạo đức ấy sống động trong nội tâm. Có thể coi Pháp Bảo như một hệ quy chiếu chuẩn mực. Mỗi khi gặp phải một ý kiến mới hoặc cách hành trì "lạ lẫm", hành giả luôn có chuẩn mực để đối chiếu. Nếu không có hệ thống chuẩn mực đó, chúng ta dễ dàng bị cảm xúc riêng tư dẫn dắt hoặc bị chi phối bởi những trải nghiệm mang tính nhất thời. Tu mà cứ theo cảm hứng thì sớm muộn gì cũng lạc đường, đây là điều mà tôi đã từng kinh qua và nếm trải.
Điều đáng nói là kho tàng di sản này không phải là đặc quyền của giới xuất gia. Là một người cư sĩ, đôi lúc tôi cũng cảm nhận được trách nhiệm của mình đối với giáo pháp. Trách nhiệm ở đây không có nghĩa là đi giáo hóa cho bất kỳ ai, mà là học cho đúng, hiểu cho kỹ để không làm sai lệch cái bản chất vốn có. Có vẻ như khi mình không dùng đến nó, Pháp Bảo chỉ là di sản chết, là những di sản nằm im trong các bộ kinh điển. Chỉ khi chúng ta áp dụng Pháp để soi xét mọi hành động, ngôn từ hay những lúc tâm mình nổi sóng, thì lúc đó Pháp Bảo mới thực sự "vận hành".
Chiêm nghiệm về quá trình các bậc tiền bối kiên trì đọc tụng, chép kinh bằng tay, và xác minh từng từ ngữ một để kế thừa, tôi tự nhận thấy mình còn nhiều lười biếng. Ta có quyền truy cập mọi thứ chỉ bằng một cú chạm trên điện thoại thông minh, nhưng chính sự tiện lợi đó đôi khi lại khiến ta trở nên thiếu sâu sắc. Việc bảo vệ Chánh Pháp dường như rất website lớn lao, nhưng có lẽ nó bắt nguồn từ hành động đơn giản: chịu khó ngồi xuống, đọc một đoạn kinh thật chậm, rồi tự hỏi mình có đang sống đúng như thế không. Chẳng cần những điều phô diễn, chỉ cần sự thành thật với bản thân là điều cốt yếu.
Không gian bên ngoài thật tĩnh lặng, có lẽ đã đến lúc tôi nên kết thúc những suy tư này. Pháp vốn dĩ vẫn ở đó, không thay đổi, chỉ là do chúng ta mải mê tìm kiếm những điều xa vời mà bỏ quên nền tảng thiết thực ngay tại đây. Có lẽ cái sự im lặng này mới là lúc Pháp dễ thấm vào lòng nhất.